Muzycznie rzecz biorąc

Gdzie słowa zawodzą tam muzyka przemawia. – Hans Christian Andersen

W pewnym liście Mozart wyjaśnia, że gdy komponował muzykę, nawet nie podchodził do instrumentu. “Zamiast tego słyszał całą symfonię w głowie i po prostu zapisywał ją na papierze, bo była już skomponowana.” Ciężko jest nam, zwykłym śmiertelnikom wyobrazić sobie taki poziom geniuszu. “Problem jednak w tym, że list ten jest fałszywy. Wiele wskazuje na to, że komponując, ciężko pracował i posługiwał się teorią muzyki i innymi uznanymi metodami. Poświęcał niezliczone godziny na dopracowywanie utworów, przerabianie ich, zmienianie i ponowne ich przerabianie, żeby wreszcie być z nich zadowolonym.”1

Warto wspomnieć, że ojcem Wolfganga Amadeusz Mozarta był Leopold Mozart, który sam był kompozytorem ale także wice-kapelmistrzem i klawiszowcem na dworach królów.2 Mozart już od 3 roku życia był uczony przez ojca jak grać na klawestynie i spędzał dużo wolnego czasu grając i komponując. Jego ojciec sam był pasjonatem muzyki i przelał tę miłość na swoje dzieci. Należące do klasyki dzieła Mozarta są raczej wynikiem ciężkiej pracy (połączonej z pasją), a nie iskry bożej.

“Podobna historia mówi o tym, że Newton odkrył prawo powszechnego ciążenia zupełnie przypadkiem, siedząc pod drzewem, gdy spadające jabłko trafiło go w głowę. Nie wspomina się natomiast zbyt często o tym, że nim wpadł na ten pomysł, przez dziesięciolecia pracował z teoriami matematycznymi i fizycznymi i że ostateczne sformułowanie teorii zajęło mu ponad dwadzieścia lat od chwili, gdy na głowę spadło mu jabłko.”1 Nie znaczy to wcale, że wszyscy, którzy się trudzą, mogą stworzyć równie ponadczasową muzykę jak Mozart lub dokonać tak ważnego odkrycia naukowego jak Newton ale być może tak w jednym jak i drugim przypadku, bardziej chodziło o ich podejście i zaangażowanie, niż o “talent”.

Nie można dojść do światowego poziomu w niczym bez poświęcenia długich godzin na celową praktykę swojego rzemiosła. Malcolm Gladwell w książce Outliers, napisał, że jeśli chcemy osiągnąć poziom mistrzowski musimy poświęcić 10000 godzin na ćwiczenie w skupieniu.3 Jeśli poświęcimy 8h każdego dnia w skupieniu na robienie tego w czym chcemy stać się mistrzami, poświęcimy 3,5 roku. Umówmy się, zagospodarowanie 8h dziennie wydaje się abstrakcyjne, to w przypadku Mozarta często było ich dużo więcej.1 W rzeczywistości, nie ma czegoś takiego co nazywamy nagłym, niespodziewanym sukcesem, a najczęściej przekłada się to na lata ciężkiej pracy, im wcześniej zaczniemy, tym lepiej. Myślę, że gdy znajdziemy coś co lubimy, 10000 godzin nie wydaje się takie nieosiągalne ale nie każdy ma to szczęście, co Mozart i odnajdzie w tak młodym wieku swoją pasję i cel w życiu. Może dlatego ostatnie słowa Mozarta przed śmiercią brzmiały:

Pisałem to dla siebie. – Wolfgang Amadeusz Mozart

Myślę, że ludzie są w jakiś sposób uzależnieni od rytmu i czystości dźwięku. Gdy melodia nie jest w odpowiednim tempie lub nie składa się z dźwięków z tej samej skali, najczęściej szybko rozpoznajemy, że coś jest nie tak i chcemy coś zmienić. To nie do końca zależy od nas, specyficzne obwody mózgu są odpowiedzialne za stymulowanie tej reakcji. Inne obwody mózgu podczas słuchania muzyki, stymulują emocje i można to zaobserwować, gdy puści się muzykę dzieciom, zwykle zaczynają tańczyć i się uśmiechać.  Można to również zauważyć, gdy żołnierze śpiewają kadencje wojskowe. Kadencja jest archaizmem, oznaczała liczbę kroków, które chodziarz lub biegacz musiał wykonać na minutę. Kadencja wojskowa jest specyficznym gatunkiem, ponieważ jest piosenką roboczą w formie ‘zawołania i odpowiedzi’. Nie wymaga żadnych instrumentów do gry. Opiera się na tempie żołnierzy. Jeden żołnierz inicjuje wers, a pozostali żołnierze muszą go ukończyć. Głównym powodem kadencji podczas marszu jest to, aby żołnierze trzymali się odpowiedniego tempa na drodze. Czasami żołnierze wykorzystują je do dyskusji na temat patriotyzmu, życia wojskowego i tęsknoty za domem.

W książce Modern Military Cadence napisanej przez doświadczonego żołnierza Timothy’ego Dunnigana stwierdził, że kadencja daje mu energię i motywację. Powiedział, że „oprócz efektów fizjologicznych, jakie powodują kadencje, wywołują one również znaczące efekty fizyczne. Śpiewanie kadencji podczas biegu lub marszu pomaga żołnierzom trzymać wysoko głowę, głębiej wdychać i mocniej wydychać powietrze. Zwiększa to ilość tlenu w płucach i daje organizmowi więcej energii.”

Dawniej mózg i geny postrzegane były jako elementy niezmienne, determinujące to, kim jesteśmy. Teraz wiemy, że “mózg i geny trudno zmodyfikować, ale wygląda na to, że można je zmienić w pewnym stopniu.”7 Nasze mózgi są neuroplastyczne. Oznacza to, że są w stanie tworzyć nowe połączenia neuronowe przez całe nasze życie. Dzięki natomiast są w stanie pomóc mózgowi odbudować się po urazie. W książce The Secret Language of the Heart: Jak używać muzyki, dźwięku i wibracji jako narzędzi uzdrawiania i osobistej transformacji, Barry Goldstein napisał, “w przełomowym badaniu przeprowadzonym przez University of Newcastle w Australii, muzyka popularna była wykorzystywana do pomocy pacjentom z ciężkimi urazami mózgu przywoływać osobiste wspomnienia. Muzyka pomogła pacjentom ponownie połączyć się ze wspomnieniami do których wcześniej nie mieli dostępu.” Dzięki muzyce byli w stanie stymulować mózg w sposób niedostępny w przeszłości.

Alfred Tomatis w latach 50. stworzył metodę, której głównym celem jest wspieranie funkcji słuchowej człowieka, “w drodze czego nastąpić ma poprawa koncentracji, kreatywności, rozwój zdolności lingwistycznych i komunikacyjnych, jak również zwiększenie potencjału człowieka w nauce i rozwoju psychoruchowym.”8 Twierdzi, że muzyka Mozarta ma wyzwalającą, uzdrawiającą moc, która znacznie przewyższa to, co obserwujemy u jego poprzedników, współczesnych mu lub jego następców.

Muzyka Mozarta została zbadana pod kątem terapeutycznych właściwości. W kwietniowym wydaniu Journal of the Royal Society of Medicine z 2001 roku oceniono możliwe korzyści zdrowotne płynące z muzyki Mozarta. John Jenkins zagrał Sonatę K.448 dla pacjentów z padaczką i stwierdził spadek aktywności padaczkowej. Według British Epilepsy Organization, badania sugerują, że poza Mozartowską Sonatą K.448 i Koncertem fortepianowym nr 23 (K. 488), tylko jeden inny utwór muzyczny okazał się mieć podobny efekt; pieśń greckiego kompozytora Yanni, zatytułowana “Acroyali/Standing in Motion” (wersja z Yanni Live at the Acropolis wykonana w Akropolu). Została ona uznana przez Journal of the Royal Society of Medicine za “efekt Mozartowski”, ponieważ była podobna do Mozartowskiej K.448 pod względem tempa, struktury, współbrzmienia melodycznego i harmonicznego oraz przewidywalności.

Co ciekawe, Stanford University School of Medicine przeprowadziło badanie, w którym udowodniono, że słuchanie muzyki może pomóc utrzymać większą uwagę. Improwizacja muzyczna stymuluje obie części mózgu. Nasza lewa strona jest odpowiedzialna za umiejętności techniczne, a nasza prawa za kreatywne pomysły. Wydaje mi się, że to jest taki feedback loop. Dzięki temu, że improwizujemy nasze półkule coraz efektywniej pracują i współgrają ze sobą.10

Według Seliny Sharmy, urodzonej we Włoszech, indyjskiej muzykolożki i wokalistki, „muzyka jest energią kosmiczną. Muzyka jest energią szczęścia, miłości, radości – energii wysyłanej przez najwyższą transcendentalną rzeczywistość, z której emanuje wszystko, całe życie, całe istnienie.” Możemy dzięki niej wejść w stan, który Mihaly Csikszentmihaly opisuje jako flow, kiedy jesteśmy całkowicie pochłonięci daną aktywnością. Myślę, że nieświadomie pobudzamy ten stan flow, pojawia się on nagle, kiedy jesteśmy całkowicie zaangażowani w określone działanie, takie jak tworzenie muzyki. David McKay, powiedział, „muzyka jest naprawdę uniwersalnym językiem, a gdy jest doskonale wyrażona, głęboko porusza nasze dusze.” Naprawdę wierzę, że możemy przekazać znacznie więcej przez muzykę, gdy czasem słowa są niewystarczające. Na koniec książka z 1865 roku, Muzyka pod względem estetycznym i lekarskim, Julian Stupnicki.

Bibliografia:

1. W zdrowym ciele zdrowy mózg, Andres Hansen

2. The Life of Mozart, Edward Holmes

3. 168 Hours: You Have More Time Than You Think, Laura Vanderkam

4. Outliers, Malcolm Gladwell

5. Modern Military Cadence, Timothy’ego Dunnigana

6. The Secret Language of the Heart: Jak używać muzyki, dźwięku i wibracji jako narzędzi uzdrawiania i osobistej transformacji, Barry Goldstein

7. Doktor Ty, Jeremy Howick

8. https://pl.wikipedia.org/wiki/Metoda_Tomatisa

9. Journal of the Royal Society of Medicine, 04.2001

10. The Oxford Handbook of Music and the Brain, Michael H. Thaut, Donald A. Hodges

11. Muzyka pod względem estetycznym i lekarskim, Julian Stupnicki