Fortuna kołem się toczy
Zaktualizowano: 18 kwi 2023
Jeśli martwisz się jakąś rzeczą, twoje cierpienie nie wynika z rzeczy samej w sobie, lecz jest skutkiem sposobu, w jaki ją oceniasz. A to możesz w każdej chwili zmienić. - Marek Aureliusz
Jako ekstrawertyk, często bardzo emocjonalnie reaguję na to, co się dzieje w moim życiu. Radością z sukcesów chcę się dzielić z całym światem, ale porażki również przeżywam bardzo mocno, czując się przegrany. Pewnego dnia natrafiłem na książkę "Wyzwanie Stoika" autorstwa profesora filozofii Williama B. Irvine'a. Opisuje on w niej, w fascynujący sposób i posługując się przykładami ze swojego życia, jak dążenie do wewnętrznego spokoju może uczynić nas szczęśliwszymi. Zaintrygowany, postanowiłem zgłębić ten temat, sięgający korzeniami do Starożytności.
Zenon z Kition, jeden z najbardziej znanych filozofów Aten, przyciągał na swoje wykłady ludzi z całej Grecji. W III wieku p.n.e. zapoczątkował filozoficzny kierunek znanym jako stoicyzm, który do dziś cieszy się dużym zainteresowaniem. Nazwa "stoicyzm" pochodzi od greckiego słowa "stoa", co oznacza miejsce, w którym Zenon prowadził swoje nauczanie. Kluczową praktyką stoickiej filozofii jest rozróżnienie między tym, co można zmienić, a tym, co pozostaje poza naszą kontrolą. Stąd wzięło się słynne powiedzenie Zenona, że "fortuna kołem się toczy" – nasz los może się zmieniać w każdej chwili, dlatego powinniśmy nauczyć się go zaakceptować.
Według Zenona, szczęście nie polega na odczuwaniu przyjemności, lecz na duchowym pokoju, osiągniętym przez przezwyciężenie przeszkód i przeciwności ze strony rzeczy oraz zdarzeń zewnętrznych. Stoicy uważali, że człowiek jest dobry, gdy wybiera dobro. Giovanni Reale, historyk, wyjaśniał, że "dobrem jest to, co zachowuje i powoduje wzrost naszego bytu; natomiast złem jest to, co mu zagraża i go pomniejsza." (1)
Filozofia grecka, zgodnie z rozumieniem innego stoika, Epikteta, postrzega uszczęśliwienie człowieka jako jego wyzwolenie. Epiktet pisał: "jeżeli poświęcicie mi swoje rozumy, gdziekolwiek pozostawać, cokolwiek czynić będziecie, nie ogarnie was smutek, nie ogarnie was gniew, nie doznacie przeszkód, nie doznacie trudności, ale bez namiętności i w prawdziwej wolności pozostawać będziecie po wszystkie dni waszego żywota." (3)
Stoicy wierzyli, że życie zgodnie z cnotą wystarcza do osiągnięcia szczęścia. W końcu to od nas zależy, czy wybierzemy dobro czy zło. Uważali, że "wszystkie bariery i przeszkody, które napotykamy na naszej drodze, wszystkie błędy, które popełniamy, mają źródło w niewiedzy." (4) Przeszkody te często wynikają z przywiązania do rzeczy zewnętrznych, które powinny być tylko środkiem do celu, a nie celem samym w sobie. Chociaż są pożyteczne, nie można traktować ich jako czegoś niezbędnego (4).
Stoicy nauczali, że unikając dążenia do przyjemności za wszelką cenę i uczciwie oraz rzetelnie spełniając nasze obowiązki, działając zgodnie z rozumem, osiągniemy stan, który starożytni Grecy nazywali eudajmonią - stan pełnego, racjonalnie uzasadnionego zadowolenia i satysfakcji z życia (5).
Eudajmonia nie tylko polega na zadowoleniu z materialnych dóbr czy rozkoszy zmysłowych, ale na głębokim poczuciu spełnienia, wynikającym z życia zgodnie z własnymi wartościami i cnotami. Stoicy uważali, że prawdziwe szczęście nie zależy od zewnętrznych okoliczności, lecz od wewnętrznej siły, jaką każdy człowiek posiada.
W rozwoju stoicyzmu wprowadzano również koncepcję mądrości życiowej, która opierała się na zdolności do kontrolowania własnych emocji, panowania nad własnymi pragnieniami i zdolności do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.
Współcześnie stoicyzm wciąż cieszy się popularnością i oddziałuje na różne dziedziny życia, takie jak psychologia czy zarządzanie stresem. Filozofia stoicka dostarcza narzędzi, które pomagają nam lepiej zrozumieć nasze emocje i reakcje na wydarzenia zewnętrzne, umożliwiając bardziej świadome i refleksyjne podejście do życia. Na przykład, techniki stoickie, takie jak praktykowanie "premeditatio malorum" (wizualizacja najgorszych możliwych scenariuszy), znajdują zastosowanie w terapii poznawczo-behawioralnej, która skupia się na zmianie negatywnych wzorców myślenia i zachowania.
Ponadto stoicyzm może pomóc nam w radzeniu sobie z wyzwaniami dnia codziennego, takimi jak związki, praca czy finanse. Kiedy dążymy do spokoju wewnętrznego, nauczymy się akceptować to, czego nie możemy zmienić, i skupić się na tym, co jest w naszej mocy. Dzięki temu będziemy bardziej odporni na stres i lepiej radzili sobie z trudnościami życiowymi.
Podsumowując, stoicyzm to filozofia, która nadal ma wiele do zaoferowania. Głębokie nauki stoickie pozwalają nam zmierzyć się z wyzwaniami współczesnego życia, prowadząc do większego zrozumienia siebie, innych ludzi i świata, w którym żyjemy. Nie tylko osoby poszukujące filozoficznego podejścia do życia mogą czerpać z nauk stoickich. Jego uniwersalne zasady, takie jak skupienie się na tym, co jest w naszej mocy czy radzenie sobie z przeciwnościami losu, mogą być użyteczne dla każdego, niezależnie od systemu przekonań czy pochodzenia. Warto jest zatem poświęcić czas na eksplorację stoicyzmu, nie tylko jako filozofii z czasów starożytnych, ale jako wartościowego podejścia, które może pomóc nam w odnalezieniu równowagi i szczęścia we współczesnym, niekiedy chaotycznym świecie.
Bibliografia:
Historia Filozofii Starożytnej, Giovanni Reale
Listy moralne do Lucyliusza, Seneka
Diatryby, Epiktet
Filozofia stoicka jako źródło sposobu życia w kulturze konsumpcyjnej, Nina Wróblewska
Comments